Warszawski Wedel

ADA

Historia Firmy Wedel sięga 1845 roku, kiedy to Karol Wedel przyjechał do Polski w i podjął pracę w cukierni Karola Grohnerta, znajdującej się przy ul. Piwnej 12 w Warszawie. Po sześciu latach usamodzielnił się i w 1851 w kamienicy Hryniewicza przy ul. Miodowej 12 (na rogu ul. Kapitulnej, vis-à-vis kościoła kapucynów) otworzył cukiernię i warsztat rzemieślniczy, przy którym powstała Parowa Fabryka Czekolady p.f. „C. E. Wedel”. Wedel produkował karmelki, ciasta i figurki cukrowe oraz czekoladę twardą i czekoladę do picia (już w 1851 serwowano jej 400–500 filiżanek dziennie).

W 1859 wyroby Wedla można było kupić w Warszawie, Częstochowie, Lublinie, Piotrkowie i Grodnie. Ze względu na wzrost popytu na słodkie wyroby już w 1865 zakład Wedla planowano rozbudować. W 1872 Karol Wedel przekazał fabrykę swojemu synowi Emilowi Fryderykowi Wedlowi w prezencie ślubnym. Przejmowanie firmy przez Emila zakończyło się w 1878. W międzyczasie Wedlowie borykali się z licznymi próbami podrabiania ich wyrobów. Chcąc zabezpieczyć wyroby przed takimi praktykami Emil Wedel podpisywał każde opakowanie, w które pakowano jego wyroby własnym podpisem. I tak za pomocą faksymile podpisu właściciela stworzono znany do dziś znak towarowy E. Wedel.

W 1894 r. w narożniku ulic Szpitalnej i Hortensji (przemianowana na Górskiego) otwarto „staroświecki sklep” – sklep fabryczny, przy którym powstała pijalnia czekolady – nadal istniejąca pod tym adresem.

Przed I wojną światową Emil Wedel, planując wybudowanie nowej fabryki, zakupił parcelę przy ul. Zamoyskiego, ale inwestycję odkładano w czasie. Dopiero jego syn, Jan podjął decyzję o wybudowaniu nowej, większej i nowoczesnej fabryki. W latach 1927–1931 na jego zlecenie zbudowano fabrykę przy ul. Zamoyskiego 28/30 na Kamionku, gdzie przeniesiono produkcję z ul. Szpitalnej.

Jan Wedel był tym, który markę "Wedel" uczynił światową. Warto poznać tę, jak na tamte czasy postępowego i otwartego na nowiny techniczne człowieka, ale także dobrego pracodawcę. Przed II wojną światową, ci którym udało się zatrudnić u Wedla mogli liczyć nie tylko na zawodową i finansową stabilizację, ale i na tzw. socjal, co nie było w innych fabrykach powszechną praktyką.

"Jan Wedel (1874-1960) należał do trzeciego pokolenia znanych warszawskich cukierników. Zbudował dla firmy nową fabrykę na Kamionku i przeniósł tu produkcję. Dzięki temu Pierwsza Krajowa Fabryka Czekolady „E. Wedel” z adresem Warszawa-Praga, Zamoyskiego 28/30 stała się światową marką.

Otrzymał staranne wykształcenie. Ukończył Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie i Wydział Mechaniczny Politechniki w Charlottenburgu. Uzyskał tytuł doktora chemii na Uniwersytecie we Fryburgu. Mówił biegle po niemiecku, francusku i angielsku.

Kierownictwo rodzinnej firmy przejął w 1923 roku. Na zakupionej jeszcze przez ojca ziemi na prawnym brzegu Wisły w latach 1927-1931 zbudował nową fabrykę, zmieniając na zawsze krajobraz Kamionka. Pozwoliło mu to zwielokrotnić produkcję i rozszerzyć działalność. Nowy gmach, wzniesiony według projektu arch. Józefa Napoleona Czerwińskiego, został – jak wówczas pisano – „urządzony według najnowszych wymogów techniki i higieny”.

Jan Wedel stworzył supernowoczesne przedsiębiorstwo, miejsce, w którym nie tylko produkowano najwyższej jakości wyroby cukiernicze, ale także gromadzące ludzi z pasją, oddanych zakładowi.

W 1937 roku zatrudniał już około 1300 pracowników (w tym wiele kobiet). Dla nich przy fabryce powstały domy mieszkalne, funkcjonowały m.in.: stołówka, świetlica z biblioteką, sala gimnastyczno-widowiskowa, ambulatorium, łaźnie, przedszkole, teatr, czy klub sportowy „Rywal”. W swojej posiadłości w Świdrze zorganizował ośrodek wypoczynkowy dla pracowników, wykupił też tereny w pobliżu Parku Skaryszewskiego i przeznaczył na pracownicze ogródki działkowe. Był jednym z fundatorów pomnika Ignacego Paderewskiego, wspierał budowę kościoła MB Zwycięskiej na Kamionku i warszawski Komitet Opieki Społecznej.

Był nowoczesnym menadżerem-wizjonerem. Rozwijał i promował własną markę, otwierał nowe sklepy, inwestował w kampanie i gadżety reklamowe. Sensację wzbudził w 1936 roku, kupując dla firmy samolot RDW 113 – pierwszą w Polsce maszynę na usługach prywatnego przedsiębiorstwa. Transportował nią m.in. wyroby do swoich filii w Gdyni i w Paryżu.

W jego sklepach, oprócz różnych rodzajów czekolady, karmelków, wafelków, ptasiego mleczka i luksusowych pralinek, można było znaleźć kolorowe drewniane zwierzątka-bombonierki z praskiej wytwórni zabawek Edwarda Manitiusa, czy specjalnie zaprojektowane przez artystów karty do brydża, klocki, karty z wizerunkami gwiazd kina, bajki dla dzieci. Przy wejściu do Parku Skaryszewskiego postawił pierwszy w mieście automat, w którym można było kupić słodycze.

We wrześniu 1939 r. Jan Wedel zadecydował o otwarciu magazynów zakładowych i rozdaniu produktów spożywczych wśród mieszkańców oblężonej Warszawy. Podczas okupacji dr Wedel aktywnie wspierał działalność konspiracyjną, ale także pomagał wielu ludziom (m.in. artystom, literatom, intelektualistom), pozbawionym możliwości zarobkowania w trudnych czasach. Jego pracownicy otrzymywali stałe deputaty, wysyłał paczki więźniom obozów jenieckich i koncentracyjnych, a innych zatrudniał ratując przed wywiezieniem na roboty.

Jan Wedel nie miał własnych dzieci, więc do pracy w firmie przygotowywał siostrzeńców, synów swojej siostry Eleonory Whitehead: Franciszka, Georga, Ryszarda, Alfreda, Karola i Jana. Jako swojego następcę naznaczył najstarszego z nich – Franciszka Whiteheada.

Kolejny z braci, Ryszard, miał poprowadzić farmę mleczną Wedla w Markach. Jednak uruchomiona ponownie po zakończeniu wojny fabryka została Wedlowi odebrana. Początkowo został w niej zatrudniony jako doradca fachowy, ale już w końcu roku 1945 usunięto go z pracy i ze służbowego mieszkania na Kamionku. Wkrótce przedsiębiorstwo upaństwowiono.

Jan Wedel do końca życia miał zakaz wstępu do swojej fabryki. Zmarł 31 marca 1960 roku i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie. Żegnało go wielu jego dawnych pracowników, przyjaciół i mieszkańców Warszawy."

Opracowała: Jolanta Wiśniewska
Muzeum Warszawy
[link widoczny dla zalogowanych]

Jan Wedel - ze zbiorów rodziny Wedlów.

Senszen

Widzę, że wizyta w muzeum cię bardzo natchnęła Wesoly

ADA

To tylko dopełnienie moich zainteresowań rodziną Wedlów, którzy byli bardziej warszawscy niż rodowici mieszkańcy Warszawy. Ich historia to gotowy scenariusz na doskonały serial. O Karolu Wedlu mówi się: Niemiec z urodzenia, Polak z wyboru. Wesoly

Senszen

Jako miłośniczka tego miasta musiałaś się nimi zainteresować Wesoly

ADA

Ale też jako wielbicielka czekolady nie mogłam nie poznać rodziny, która miała tak ogromny wpływ na polski przemysł cukierniczy. Very Happy

Senszen

a tak swoją drogą, to jak oceniasz czekolady Wedla w porównaniu do innych - jak na przykład Lindt?

ADA

Z przykrością muszę przyznać, że jakość wyrobów Wedla, tych które można kupić w supermarketach pozostawia wiele do życzenia. Z dzieciństwa pamiętam zupełnie inny smak. Odnalazłam go w muzeum, gdy serwowano nam czekoladę z kraników. Lindt, owszem, smakuje mi, ale to... nie Wedel, mimo że z jakością bywa różnie. Wesoly

Senszen

ADA

W muzeum, w pijalniach czekolady Wedla i na stronie [link widoczny dla zalogowanych]

Polecam szczególnie: Czekoladę Jedyną, której receptura nie zmieniła się od stu lat i czekoladę o nazwie “Wyjątkowo Aksamitna z Fabryki Czekolady”.
Ta ostatnia ma taki smak, jak dawniej.

A częstowano nas czekoladą z takich kraników:

Senszen

To... niesprawiedliwe Confused

ADA

A co, że tak spytam... nieśmiało. Mruga

Senszen

Że takie delicje nie są dostępne powszechnie Mruga

ADA

To trzeba przyjechać do Warszawy, ale zdaje się, że przy Placu Grunwaldzkim w Szczecinie jest pijalnia czekolady i tam powinna być dostępna czekolada aksamitna. Wesoly

Senszen

Z tego co pamiętam, to są nawet dwie. Jedna na Placu Grunwaldzkim, druga w Bramie Królewskiej. Najśmieszniejsze jest to, że byłam w obu... i nie piłam czekolady Laughing

Chyba trzeba nadrobić braki Laughing

ADA

Nie piłaś czekolady? Shocked

Ale niedopatrzenie. Przy okazji polecam niezły deser z bezami, marakują, truskawkami i sosem karmelowym. Very Happy